بیش‌فعالی یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات دوران کودکی است که می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. این اختلال بر توانایی کودک برای تمرکز، کنترل هیجانات و رفتارهای تکانشی تأثیر می‌گذارد. شناخت به‌موقع و مداخله تخصصی، نقش مهمی در کاهش چالش‌ها و بهبود عملکرد کودکان بیش‌فعال دارد.

نشانه‌های بیش‌فعالی در کودکان
علائم ADHD به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. بی‌توجهی (کم‌توجهی):
ناتوانی در تمرکز طولانی‌مدت روی یک فعالیت
فراموش‌کاری در انجام تکالیف یا آوردن وسایل
بی‌دقتی در انجام کارها
نادیده گرفتن صحبت‌های دیگران

۲. بیش‌فعالی:
حرکت مداوم و بی‌قراری (حتی در موقعیت‌هایی که نیاز به نشستن هست)
صحبت کردن بیش از حد
ناتوانی در ساکت بودن یا بازی آرام

۳. رفتارهای تکانشی:
قطع کردن صحبت دیگران
نوبت نگه نداشتن
پاسخ دادن قبل از تمام شدن سؤال
دلایل بروز بیش‌فعالی
علت دقیق ADHD هنوز کاملاً شناخته نشده، اما عواملی که در ایجاد آن نقش دارند، عبارت‌اند از:

ژنتیک و سابقه خانوادگی
تغییرات در ساختار مغز و عملکرد آن
تولد زودرس یا وزن کم هنگام تولد
قرار گرفتن در معرض سرب یا مواد سمی در دوران بارداری
درمان بیش‌فعالی
درمان ADHD معمولاً ترکیبی از روش‌های زیر است:

۱. کاردرمانی و گفتاردرمانی:

در مواردی که کودک در مهارت‌های حرکتی یا ارتباطی مشکل دارد، درمانگران تخصصی وارد عمل می‌شوند.

۲. رفتاردرمانی:

کمک به کودک برای یادگیری مهارت‌های کنترل هیجانات و رفتار مناسب در موقعیت‌های مختلف.

۳. آموزش والدین:

آموزش تکنیک‌های رفتاری مؤثر برای مدیریت بهتر کودک در خانه.

۴. درمان دارویی:

در برخی موارد، با تجویز روان‌پزشک، داروهای خاصی برای کمک به تمرکز و کاهش رفتارهای تکانشی استفاده می‌شود.

نقش گفتاردرمانی در کودکان بیش‌فعال
کودکان مبتلا به ADHD ممکن است با مشکلاتی در پردازش زبان، ارتباط اجتماعی و گفتار مواجه شوند. گفتاردرمانگر می‌تواند با ارزیابی دقیق و طراحی تمرین‌های فردی، به بهبود این مهارت‌ها کمک کند.

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر کودک شما:

تمرکز کمی دارد
دائم در حال حرکت است
با همسالان خود دچار مشکل می‌شود
تکالیف مدرسه‌اش را فراموش می‌کند یا نیمه‌کاره رها می‌کند
بهتر است هر چه زودتر با یک تیم توانبخشی یا گفتاردرمان مشورت کنید.

📞 اگر نیاز به مشاوره تخصصی دارید، ما اینجا هستیم تا کمکتان کنیم. با ما تماس بگیرید.
09137499313

📝راهکارهایی برای افزایش تمرکز در کودکان

1- اولين نکته اي که بايد به آن توجه کنيد اين است که هرگز به کودک اين برچسب را نزنيد که «تو عمدا توجه نمي کني» يا «عمدا حرف هاي ما را ناديده مي گيريم. درجه هاي از حواس پرتي مربوط به کارکرد مغز کودکان است. آگاهي کودکان از محيط اطراف به مراتب کمتر از بزرگسالان است.

به عنوان مثال وقتي کودکي هنگام عبور از خيابان، زيپ لباسش را مي بندند، ممکن است ديگر قادر به تشخيص رفت و آمد خودروها نباشد، در حالي که اين کار براي فرد بزرگسال مشکلي نيست. يک بزرگسال به تدريج ياد مي گيرد که محرک هاي بي اهميت را ناديده بگيرد و تمرکزش را روي يک موضوع حفظ کند اما اين کار براي يک کودک ممکن است بسيار مشکل باشد.

2- حواستان باشد که تذکر لحظه به لحظه، جريمه بابت انجام ندادن يک تکليف يا اشتباه انجام دادن آن به علت حواس پرتي و محروم کردن او از علايقش، در اين موارد نه تنها چاره ساز نيست، بلکه مشکل او را چندبرابر مي کند، تا جايي که از تحصيل و مدرسه بيزار مي شود.

3- اگر کودک زياد جنب و جوش مي کند و انرژي زيادي دارد، اول به او فرصت بازي بدهيد تا آرام شود و مقداري از انرژي اش با بالا و پايين پريدن و قايم باشک بسوزد، بعد از او بخواهيد کارش را انجام بدهد و پيش از پايان يافتن مقداري از تکاليف که مشخص کرده ايد از جايش بلند نشود.

4- با مکعب هاي رنگي شکل هاي ساده اي به عنوان الگو بسازيد و از فرزندتان بخواهيد پس از مشاهده مانند الگوي شما بسازد. پس از چند بار موفقيت، در مراحل بعدي، پس از ساختن الگوي مورد نظر، از کودک بخواهيد بادقت آن را مشاهده کند، سپس روي آن را بپوشانيد و از کودک بخواهيد مانند شما آن را بسازد. در مراحل بعدي از الگوهاي پيچيده تر استفاده کنيد.
5- در تست هوش وکسلر بخشي وجود دارد که در آن کارت هايي به کودک نشان داده مي شود. در اين کارت ها قسمتي از شکل ناقص است و کودک بايد در زماني محدود آن نقص را شناسايي کند. شما هم مي توانيد از اين کار براي افزايش دقت فرزندتان استفاده کنيد. يعني از کارت هايي که تصويرشان ناقص است، استفاده کنيد.

6- سعي کنيد در مواردي که مي خواهيد کودک تمرکز بيشتري داشته باشد (مثل کلاس درس يا اتاقي که تکاليفش را انجام مي دهد)، محيط را به گونه اي طراحي کنيد که داراي کمترين عامل تحريک کننده براي کودک باشد.

7- به کودک برچسب نزنيد. منظور از برچسب زدن اين است که به خاطر يک رفتار خاص، يک خصلت را به کودک نسبت دهيد. وقتي به او برچسب «حواس پرت» يا «دست و پا چلفتي» مي زنيد او از آن پس خودش را با آن مشخصه مي شناسد و در بسياري از موارد تصوير ذهني اي که شما، از او براي خودش مي سازيد تا آخر عمر روي رفتار و شخصيتش اثر مي گذارد و اين برچسب ها بعد از مدتي باعث مي شوند هم اطرافيان کودک و هم خودش به اين باور برسند که با کودکي روبرو هستند که داراي اين خصلت خاص و تغييرناپذير است. بسياري از ما قرباني برچسب هاي کودکي مان شده ايم. اين اشتباه را در مورد کودکان خود تکرار نکنيم.

8- چند شي نامرتبط مثل اسباب بازي هاي مختلف يا مانند آن را جلوي فرزندتان بچينيد و به او فرصت دهيد آنها را بادقت مشاهده کند. سپس اشياء را برداريد و از او بخواهيد آنها را نام ببرد. با توجه به ظرفيت حافظه ممکن است کودک ابتدا نام تعداد کمي از وسايل را به ياد آورد اما به تدريج با پيشرفت و تثبيت در هر مرحله مي توان بر تعداد وسايل يا اشياء افزود. اين تمرينات را با استفاده از تصاوير نيز مي توان انجام داد.

9- با نشان دادن تصاوير ساده از مناظري که کودک به آنها علاقه دارد مثل مزرعه و باغ وحش به مدت چند ثانيه، از کودک بخواهيد به سوالات شما درباره آن تصاوير پاسخ دهد. در مراحل بعدي وقتي که کودک به اندازه کافي در اين کار ماهر شد، مي توانيد از تصاوير پيچيده تر استفاده کنيد.

10- به خاطر آوردن وسايل داخل يک فروشگاه يا ويترين مغازه پس از چنددقيقه مشاهده و پرسش درباره رنگ و شکل لباس افراد در يک مهماني نيز مي تواند باعث تقويت دقت و حافظه کودک شود.

1- اولين نکته اي که بايد به آن توجه کنيد اين است که هرگز به کودک اين برچسب را نزنيد که «تو عمدا توجه نمي کني» يا «عمدا حرف هاي ما را ناديده مي گيريم. درجه هاي از حواس پرتي مربوط به کارکرد مغز کودکان است. آگاهي کودکان از محيط اطراف به مراتب کمتر از بزرگسالان است.

به عنوان مثال وقتي کودکي هنگام عبور از خيابان، زيپ لباسش را مي بندند، ممکن است ديگر قادر به تشخيص رفت و آمد خودروها نباشد، در حالي که اين کار براي فرد بزرگسال مشکلي نيست. يک بزرگسال به تدريج ياد مي گيرد که محرک هاي بي اهميت را ناديده بگيرد و تمرکزش را روي يک موضوع حفظ کند اما اين کار براي يک کودک ممکن است بسيار مشکل باشد.

2- حواستان باشد که تذکر لحظه به لحظه، جريمه بابت انجام ندادن يک تکليف يا اشتباه انجام دادن آن به علت حواس پرتي و محروم کردن او از علايقش، در اين موارد نه تنها چاره ساز نيست، بلکه مشکل او را چندبرابر مي کند، تا جايي که از تحصيل و مدرسه بيزار مي شود.

3- اگر کودک زياد جنب و جوش مي کند و انرژي زيادي دارد، اول به او فرصت بازي بدهيد تا آرام شود و مقداري از انرژي اش با بالا و پايين پريدن و قايم باشک بسوزد، بعد از او بخواهيد کارش را انجام بدهد و پيش از پايان يافتن مقداري از تکاليف که مشخص کرده ايد از جايش بلند نشود.

4- با مکعب هاي رنگي شکل هاي ساده اي به عنوان الگو بسازيد و از فرزندتان بخواهيد پس از مشاهده مانند الگوي شما بسازد. پس از چند بار موفقيت، در مراحل بعدي، پس از ساختن الگوي مورد نظر، از کودک بخواهيد بادقت آن را مشاهده کند، سپس روي آن را بپوشانيد و از کودک بخواهيد مانند شما آن را بسازد. در مراحل بعدي از الگوهاي پيچيده تر استفاده کنيد.
5- در تست هوش وکسلر بخشي وجود دارد که در آن کارت هايي به کودک نشان داده مي شود. در اين کارت ها قسمتي از شکل ناقص است و کودک بايد در زماني محدود آن نقص را شناسايي کند. شما هم مي توانيد از اين کار براي افزايش دقت فرزندتان استفاده کنيد. يعني از کارت هايي که تصويرشان ناقص است، استفاده کنيد.

6- سعي کنيد در مواردي که مي خواهيد کودک تمرکز بيشتري داشته باشد (مثل کلاس درس يا اتاقي که تکاليفش را انجام مي دهد)، محيط را به گونه اي طراحي کنيد که داراي کمترين عامل تحريک کننده براي کودک باشد.

7- به کودک برچسب نزنيد. منظور از برچسب زدن اين است که به خاطر يک رفتار خاص، يک خصلت را به کودک نسبت دهيد. وقتي به او برچسب «حواس پرت» يا «دست و پا چلفتي» مي زنيد او از آن پس خودش را با آن مشخصه مي شناسد و در بسياري از موارد تصوير ذهني اي که شما، از او براي خودش مي سازيد تا آخر عمر روي رفتار و شخصيتش اثر مي گذارد و اين برچسب ها بعد از مدتي باعث مي شوند هم اطرافيان کودک و هم خودش به اين باور برسند که با کودکي روبرو هستند که داراي اين خصلت خاص و تغييرناپذير است. بسياري از ما قرباني برچسب هاي کودکي مان شده ايم. اين اشتباه را در مورد کودکان خود تکرار نکنيم.

8- چند شي نامرتبط مثل اسباب بازي هاي مختلف يا مانند آن را جلوي فرزندتان بچينيد و به او فرصت دهيد آنها را بادقت مشاهده کند. سپس اشياء را برداريد و از او بخواهيد آنها را نام ببرد. با توجه به ظرفيت حافظه ممکن است کودک ابتدا نام تعداد کمي از وسايل را به ياد آورد اما به تدريج با پيشرفت و تثبيت در هر مرحله مي توان بر تعداد وسايل يا اشياء افزود. اين تمرينات را با استفاده از تصاوير نيز مي توان انجام داد.

9- با نشان دادن تصاوير ساده از مناظري که کودک به آنها علاقه دارد مثل مزرعه و باغ وحش به مدت چند ثانيه، از کودک بخواهيد به سوالات شما درباره آن تصاوير پاسخ دهد. در مراحل بعدي وقتي که کودک به اندازه کافي در اين کار ماهر شد، مي توانيد از تصاوير پيچيده تر استفاده کنيد.

10- به خاطر آوردن وسايل داخل يک فروشگاه يا ويترين مغازه پس از چنددقيقه مشاهده و پرسش درباره رنگ و شکل لباس افراد در يک مهماني نيز مي تواند باعث تقويت دقت و حافظه کودک شود.